Yugurish — insonning tabiiy harakat usuli va mashhur sport turi hisoblanadi. Yugurishning inson sog‘lig‘iga keng qamrovli ta’siri isbotlangan. Bu yugurish mashg‘ulotlari davomida ko‘plab mushaklar, bo‘g‘umlar va bog‘lamalarning faoliyatga jalb qilinishi bilan bog‘liq.
Sog‘liq uchun foydalar
Mutaxassislar fikriga ko‘ra, yugurishning organizmga foydasi quyidagilarda namoyon bo‘ladi:
- O‘pka va nafas olish tizimining ishlashini yaxshilash, bu organizmga kislorod yetkazib berish va gaz almashinuvini samarali qilishni oshiradi.
- Yurak-qon tomir tizimini mustahkamlash, qon aylanishini rag‘batlantirish orqali. Bu yurak va qon tomir kasalliklari xavfini kamaytiradi.
- Tanadagi zaharli moddalar va chiqindilarni tozalash, chunki yugurish paytida faol terlash jarayoni yuz beradi va zararli moddalar ter bilan chiqariladi.
- Immunitetni kuchaytirish. Doimiy yugurish mashg‘ulotlari immunitetga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi va organizmning virus va bakteriyalarga qarshi qarshiligini oshiradi.
- Uyquni normallashtirish. Yugurish simpatik va parasimpatik nerv tizimlarini muvozanatlashishga yordam beradi, uyqusizlik va uning salbiy oqibatlaridan qutqaradi.
- Ortib ketgan vaznni kamaytirish va qo‘shimcha kilogrammlarning yig‘ilishining oldini olish. Yugurish mashg‘ulotlarining mashhur bo‘lishining asosiy sabablaridan biri — uning tanaga foydasi. Har kuni yugurish kaloriyalarni samarali yoqishga yordam beradi va modda almashinuvini tezlashtiradi. Shuningdek, mushaklarni mustahkamlaydi va tonusni oshiradi, bu esa ayniqsa ayollar uchun juda muhim bo‘lgan ozgin va chiroyli figura shakllanishiga yordam beradi. Erkaklar uchun yugurish — «pivo qorini» va zararli odatlardan xalos bo‘lish imkoniyati.
Ish qobiliyati, xotira va ruhiy holatga ta’siri
Yugurishning inson sog‘lig‘iga ijobiy ta’siri — jismoniy faollikning yagona afzalligi emas. Xususan, yugurish mashg‘ulotlari nerv tizimi va miya faoliyatini faollashtiradi. Ular diqqatni jamlashga yordam beradi, xotira va reaksiya tezligini yaxshilaydi. Yugurish shuningdek his-tuyg‘ularni erkin ifoda etishga yordam beradi, chunki ularni botirish ruhiy sog‘liq va shaxslararo munosabatlarga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Amaliyot ko‘rsatishicha, erkaklarda his-tuyg‘ularni ifodalashda muammolar bo‘ladi, yugurish esa bu borada ularda ijobiy o‘zgarishlarni keltiradi.
Shuningdek, muntazam yugurish ish qobiliyatini oshirishga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Xususan, ertalab yugurish miyani faolroq ishlatishga undaydi. Shu bilan birga, organizm kayfiyatni yaxshilaydigan gormonlarni ko‘proq ishlab chiqaradi.
Yugurish turlari va ularning foydalari
Turli xil yugurish turlari mavjud bo‘lib, har biri o‘z xususiyatlari va afzalliklariga ega.
- Jogging yoki sekin yugurish. Bu ortiqcha kuch sarflamasdan, o‘rtacha tezlikdagi sust yugurishdir. Doimiy yugurish umumiy jismoniy holatni yaxshilaydi. Jogging yurak uchun foydali, qon tomirlarni mustahkamlaydi, kaloriyalarni yoqishga yordam beradi va stress darajasini pasaytirib, ruhiy holatni yaxshilaydi. Yugurishni yangi boshlaganlar va jismoniy holatni saqlab qolmoqchi bo‘lganlar uchun ideal tanlov.
- Interval yugurish. Bu turda tez yugurish va sekin tiklanish davrlari navbatma-navbat amalga oshiriladi. Anaerob chidamlilik va tezlikni oshiradi, qisqa vaqtda ko‘proq kaloriya yoqishga yordam beradi, modda almashinuvini yaxshilaydi.
- Tempoviy yugurish. Uzoq vaqt davomida yuqori tezlikni saqlashni nazarda tutadi. Uzoq masofalarda yuqori tempda yugura olish qobiliyatini rivojlantiradi, aerob chidamlilikni yaxshilaydi. Musobaqalarga tayyorgarlik va umumiy yugurish texnikasini takomillashtirish uchun foydali.
- Uzoq masofaga yugurish. Sportchilar o‘rtacha tezlikda katta masofalarni bosib o‘tadilar. Marafon va boshqa uzoq masofali musobaqalarga tayyorgarlik uchun, shuningdek, yog‘ qatlamlarini yoqish uchun foydali.
- Fartlek. Tezlik va intensivlikni erkin o‘zgartirishni o‘z ichiga olgan yugurish turi. Aerob va anaerob chidamlilikni yaxshilaydi, mashg‘ulotlarni rang-barang qiladi va monotoniyadan saqlaydi.
- To‘qimli yer yugurishi. Bir necha turlari bor: kross-kantri, tog‘ yugurishi, treylnanning, skayranning. Oyoq mushaklarini mustahkamlaydi, muvofiqlashuv va muvozanatni rivojlantiradi, yurak-qon tomir tizimini yaxshilaydi. Umumiy chidamlilikni oshiradi va yuqori intensivlik tufayli ko‘proq kaloriya yoqadi.
- Qumda yugurish. Masalan, sohilidagi qumli yuzalarda yugurish oyoq mushaklari va bo‘g‘umlarni mustahkamlaydi, muvofiqlashuv va muvozanatni rivojlantiradi, yurak-qon tomir tizimiga yuqori yuklanish beradi, mashg‘ulotlarni rang-barang qiladi va qattiq yerlardagi mashg‘ulotlardan keladigan ortiqcha yuklanishlarni oldini oladi.