Suzish — ko‘p afzalliklarga ega bo‘lgan tsiklik sport turi bo‘lib, inson salomatligi uchun katta foyda keltiradi. Mana, suzishni boshlash va basseynda mashg‘ulotga borish uchun 20 sabab.
1. Suzish — yog‘ yoqish uchun samarali mashg‘ulot.
Basseynda yoki ochiq suvda suzish paytida ko‘plab mushaklar ishlaydi, shuningdek, uzoq vaqt davomida past intensivlikda yuklamani saqlab turish mumkin. Aynan shu tarzda yog‘ energiya sifatida sarflanadi. Basseynda uzoq vaqt davomida pulsni aerob zonada ushlab turish mumkin, bunda charchoq shu darajadagi yugurish mashg‘ulotiga nisbatan ancha kechroq keladi.
Ammo bularning barchasi faqat faol va uzluksiz mashg‘ulotlar bilan samarali bo‘ladi. Foyda olish uchun basseynda sport suzish nuqtai nazaridan yondashish kerak. Suzish 45 daqiqa, yaxshisi to‘liq bir soat davomida, uzoq to‘xtovsiz, krayl yoki tez bras texnikasida amalga oshirilishi lozim.
2. Suzish ko‘p kaloriya yoqadi.
Basseyndagi suzish paytida qancha kaloriya yo‘qotilishi tana tuzilishi, vazn va mashg‘ulot intensivligiga bog‘liq. Taxminan 70 kg vaznga ega odam bir soat davomida o‘rtacha 400 kaloriya, ba’zan undan ham ko‘proq sarflaydi. Bu past yoki o‘rta tezlikdagi mashg‘ulot hisoblanadi. Basseyndagi yanada intensiv mashg‘ulot soatiga taxminan 715 kaloriya talab qiladi.
Past intensivlikdagi boshqa mashg‘ulotlar bilan solishtirganda suzish ustunlikka ega — elliptik trenajor 365 kalorigacha yoqishi mumkin, bir soat yurish taxminan 315 kaloriya sarflaydi, yoga esa taxminan 180 kaloriya.
3. Suzish ajoyib sport mashg‘uloti.
Suzishni qo‘shimcha faoliyat yoki dam olish sifatida qabul qiladiganlar o‘zicha to‘g‘ri. Ammo sport suzishi hatto havaskor uchun ham asosiy sport turi bo‘lishi mumkin, yuguruvchilar uchun yugurish, velosipedchilar uchun poygalar kabi.
Haftasiga 4-5 marotaba, har biri bir soatdan bir yarim soatgacha sport suzish texnikalaridan birida – kross, batternflay, bras, orqaga suzish, erkin uslubda mashg‘ulotlar atletik tana tuzilishi va chidamli organizmni beradi.
4. Suzish barcha mushaklarni ishga soladi.
Suzish butun tananing barcha mushaklarini harakatga keltiradi. Har bir texnika alohida mushak guruhlariga ko‘proq yoki kamroq yuklama beradi, lekin baribir butun tana ishlaydi. Bras uslubida asosan oyoq mushaklari – son, dumba va baldır mushaklari faol bo‘ladi. Batternflay qo‘l va korpus kuchini talab qiladi. Krayl mushaklar ishiga nisbatan universal uslub hisoblanadi. Har bir uslubda qo‘l, orqa, korpus va oyoq mushaklari ma’lum harakat siklida va tanani suv yuzasida ushlab turish uchun ishlatiladi.
5. Suzish yurak-qon tomir tizimini rivojlantiradi.
Mushaklar ishlayotgan paytda ichki organlar ham kamroq bo‘lmagan intensivlikda faoliyat yuritadi. Yurak-qon tomir tizimi ham ishlaydi va suzish yurakni kuchaytiradi. Suzish mashg‘ulotlari organizmning aerob ko‘rsatkichlarini oshiradi, yurak urishini yaxshilaydi va uning ish qobiliyatini oshiradi.
Ba’zi tadqiqotlar o‘limga olib keluvchi kasalliklar xavfini ikki baravar kamaytirishini isbotlaydi. Shuningdek, suzish qon bosimini pasaytiradi va qondagi shakar darajasining o‘zgarishini nazorat qilishga yordam beradi. Suzish vegetativ-qon tomir distoniyasi, aterosklerotik qon tomir kasalligi, gipertoniya kabi kasalliklarning oldini olishda va ularni davolashda yordam beradi.
6. Suzish o‘pka faoliyatini yaxshilaydi.
Suzishning nafas olish tizimiga foydasi ilmiy va amaliy jihatdan tasdiqlangan. Kuchli nafas olish va nafasni ushlab turish diafragma, ko‘krak qafasi mushaklarini rivojlantiradi, o‘pka hajmini oshiradi. Shu sababli suzish astmatiklar uchun mos — suzishda nafasni ushlab turish, har qanday sport turida bo‘lgani kabi, nafas olish tizimini rivojlantirishga yordam beradi va astma bilan og‘rigan odamlarning holatini yaxshilaydi. Biroq, xlorli suvni nafas olish zararli ekanligi haqida boshqa tadqiqotlar ham mavjud, shuning uchun astmatiklar avvalo shifokor bilan maslahatlashishlari kerak.
7. Suzish suyak zichligini oshiradi.
Faqat kuch ishlatadigan mashqlar suyak zichligini oshirishi mumkin, deb o‘ylash mumkin. Ammo 2003 yilda Amerikaning fiziologiya jurnalida bir nechta nazorat guruhlarida o‘tkazilgan tadqiqot natijalari chop etildi. Suzish yugurishdan zaifroq bo‘lsa-da, suyaklarning mineral zichligini oshiradi: suyaklar va skelet mustahkamlanadi.
8. Suzish moslashuvchanlikni rivojlantiradi.
Suzish tanani suv qarshiligidan o‘tishga majbur qiladi, cho‘zilish talab etiladi. Suzish harakatlari va aylanma harakatlar bir tomondan moslashuvchanlikni talab qiladi, boshqa tomondan mushaklarning elastikligini oshiradi.
Albatta, suzish mashg‘ulotlari keyingi cho‘zilish mashqlari va boshqa kunlarda moslashuvchanlikni rivojlantirishga e’tibor berishni bekor qilmaydi. Ammo basseynda suzish mushaklarda “qattiqlik” hissini bermaydi va ko‘plab mashg‘ulot turlariga nisbatan harakatchanlik va moslashuvchanlikni rivojlantiradi.
9. Suzish harakatlanuvchanlik va muvofiqlashtirishni oshiradi.
Suzish butun tananing va bir nechta mushak guruhlarining uyg‘un ishlashini talab qiladi. Agar shu paytda zarbalar va nafas olishni boshda hisoblasangiz, basseynda suzish muvofiqlashtirish, funksionallik va kognitiv qobiliyatlarni rivojlantirish uchun ajoyib mashg‘ulotga aylanadi. Suzish hatto intellektni rivojlantirishga yordam beradi.
10. Suzish — alternativ tiklanish mashg‘uloti.
Basseyndagi suzish yuguruvchilar, velosipedchilar va chidamlilik sportining har qanday turi uchun eng yaxshi tiklanish mashg‘ulotlaridan biridir. Basseynda tinch sur’atda to‘liq aerobik mashg‘ulot o‘tkazish mumkin. Agar sportchida mushak og‘rig‘i bo‘lsa yoki o‘z sportidan chalg‘imoqchi bo‘lsa, basseyn uni qutqaradi. Suzish yugurish, chang‘i yoki velosport o‘rnini bemalol bosishi mumkin.
11. Suzish uyqu sifatini yaxshilaydi.
Norvegiya olimlarining qiziqarli tadqiqotida aerobik mashg‘ulotlar va uyqusizlik o‘rtasidagi bog‘liqlik o‘rganilgan. Tadqiqot ishtirokchilarining yarmidan ko‘pi basseynda muntazam mashg‘ulotlardan so‘ng uxlashlari yaxshilanganini ta’kidlagan.
Albatta, bir nechta sport turlari — yugurish, elliptik trenajorlar, velosiped, basseyn o‘rganilgan va uyqusizlikka qarshi barchasi foydali bo‘lgani aniqlangan. Ammo basseyn, ayniqsa, uyqu muammolari ko‘p uchraydigan keksa odamlar uchun ko‘proq qulay va kamroq jarohatli sport turi bo‘lishi mumkin.
12. Suzish homiladorlarga mos keladi.
Homiladorlik davrida basseynda suzish erta tug‘ilish va rivojlanish nuqsonlari bilan tug‘ilgan bolalar xavfini kamaytiradi. Bunday xulosaga Daniya olimlari tadqiqot natijasida kelishgan. Shu bilan birga, olimlar xlorlangan suvning homilador ayol va uning bolasi uchun salbiy ta’sirini aniqlamaganlar.
Suzish homiladorlikda jismoniy faollikni saqlash uchun ajoyib va xavfsiz usul bo‘lishi mumkin. Ammo individual yondashuv muhim — kelajak onalar faqat shifokor bilan maslahatlashgandan keyin suzish bilan shug‘ullanishlari ma’qul.
13. Suzish bo‘g‘imlar va umurtqa uchun foydali.
Suv havodan sakkiz barobar zichroq va unda inson tanasi kamroq vaznga ega bo‘ladi. Suzish paytida zarbali yuklama va siqilishlar bo‘lmaydi — shuning uchun bo‘g‘imlar va bog‘lamlarga umumiy yuklama kamayadi.
Basseynning katta afzalligi shundaki, sezilarli va samarali jismoniy yuklama saqlanadi. Basseyndagi suzish umurtqani mustahkamlashga yordam beradi va to‘g‘ri o‘tirishni ta’minlaydi, chunki umurtqa suyagi va suyaklarga yuklama kamayadi, shu bilan birga orqa va kor mushaklari muvozanatli ravishda mustahkamlanadi.
14. Suzish jarohatlardan so‘ng tiklanish davrida mos keladi.
Suzish jarohatlardan keyin sportga qaytishda yoki davolanish davrida tiklanish mashg‘ulotlari va yuklamalarining alternativ variantidir. Masalan, yuguruvchilar orasida keng tarqalgan muammo — suyak periosti yallig‘lanishi — suzish uchun ideal: zarbali yuklama butunlay yo‘qoladi, yurak-qon tomir tizimi va chidamlilik rivojlanishi davom etadi.
Basseyndagi suzish shuningdek, bo‘g‘imlarda chiqish yoki shikastlangan joylari bor sportchilar uchun ham mos — harakatlanishga to‘sqinlik qilmaydigan, ammo odatdagi sport turlarida qatnashishga imkon bermaydigan jarohatlar uchun.
15. Suzish jiddiy sog‘liq muammolari bo‘lganlarga mos keladi.
Sog‘lomlashtiruvchi suzish artrit kabi jiddiy sog‘liq muammolari bo‘lganlarga mos keladi. Yana bir tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, ushbu kasallikka chalingan odamlar muntazam suzish mashg‘ulotlaridan so‘ng tanadagi og‘riqlar kamayganini qayd etishgan.
Suzish nogironligi bor va harakat cheklovlari bo‘lgan odamlar uchun ham mos. Albatta, bunday sog‘lomlashtiruvchi suzish shifokor bilan maslahatlashgandan va murabbiy nazorati ostida amalga oshirilishi kerak, ammo umuman olganda, suzishning sog‘lomlashtiruvchi foydasi aniq.
16. Suzish kayfiyatni ko‘taradi.
Suvning ko‘rinishi va shovqini, unda bo‘lish, jismoniy mashg‘ulotdan keyingi dopamin chiqarilishi, tanadagi yoqimli charchoq — basseyndagi suzishning ushbu xususiyatlari haqiqatan ham quvvat beradi va kayfiyatni ko‘taradi. Muntazam jismoniy mashqlar odamlarga baxtiyorlik hissini beradi.
17. Suzish stressni kamaytiradi.
Tayvanda o‘tkazilgan tadqiqotda 101 suzuvchi suzishdan oldin va keyin so‘ralgan. 44 ishtirokchi hayotning tez sur’atidan kelib chiqqan depressiya va stressni his qilganini aytgan. Suzishdan keyin bu raqam 8 kishigacha kamaygan.
Albatta, bu mavzu bo‘yicha hali yetarlicha ilmiy tadqiqotlar yo‘q, ammo suzish stressni kamaytiradi degan fikrni inkor etish qiyin. Olimlar suzishni stressni tez yengishning kuchli vositasi deb hisoblaydilar.
18. Suzish narxi qulay.
Umumiy mashg‘ulotlar uchun arzon suzish shortiklari (yoki kostyum), shlyapa va basseyn ko‘zoynaklari yetarli. Barcha jihozlarga yaxshi yugurish krossovkalarining yarim narxidan kamroq pul sarflash mumkin. Eng qimmat xarajat — basseyn abonementi.
19. Jarohat, ter, chaqish, yara bo‘lmagan sport.
Agar bosh bilan suvga sakramasangiz, bu odatda taqiqlanadi, basseynda jarohatlanish juda qiyin. Shuningdek, u yerda sport bilan bog‘liq noqulayliklar bo‘lmaydi. Basseyndagi suzish kuchli terlashga olib kelmaydi, suzishdan keyin oyoqlarda krossovkadan paydo bo‘ladigan chaqishlar, velosiped rulidan qo‘llardagi chaqishlar, yuguruvchilarning qora tirnoqlari bo‘lmaydi.
20. Meditatsiya va raqamli detoks.
Basseyndagi samarali mashg‘ulot uchun kerak bo‘ladigan 30-60 daqiqa davomida telefonni qo‘yib, musiqasiz sport bilan shug‘ullanish kerak bo‘ladi. Buni zerikish vaqti deb hisoblash mumkin, yoki o‘z-o‘zingiz va fikrlaringiz bilan yolg‘iz qolish imkoniyati sifatida qabul qilish mumkin.
